จังหวัดลำพูนมีถ้ำใหญ่มากๆ ที่วันนี้เรามีโอกาสได้ไปชมกันครับนั้นคือถ้ำ "ถ้ำหลวงผาเวียง" เราใช้เวลาอยู่ภายในถ้ำเกือบ 3 ชั่วโมง เพื่อชมความยิ่งใหญ่ที่ธรรมชาติสร้างไว้ ถ้ำหลวงผาเวียง เป็น ถ้ำที่มีโพรงคูหาขนาดใหญ่ และลึกเข้าไปในภูเขาเป็นระยะทางที่ยาวมากจนยังไม่มีการสำรวจทั่วถ้ำ ภายในถ้ำหลวงผาเวียงมีช่องชั้นคูหามากมายหลักๆ แบ่งเป็น 9 ห้อง มีหินงอกหินย้อยตามธรรมชาติ งอกย้อยลงมาเป็นรูปต่างๆ ที่วิจิตรงดงามตระการตาสุดที่จะพรรณนาได้ ยามสะท้อนแสงไฟหินย้อยดังกล่าวจะให้แสงวาววับระยับประดุจดังมณีอันล้ำ ค่า ถ้ำหลวงแห่งนี้อยู่ที่ภูเขาด้านใต้ของอำเภอบ้านโฮ่ง
ที่มาของชื่อว่าถ้ำหลวง หรือ ถ้ำหลวงผาเวียง
เนื่องจากรอบๆ
บริเวณพื้นที่อันเป็นที่ตั้งของถ้ำหลวงผาเวียงจะมีถ้ำขนาดเล็กที่ชาวบ้าน
รู้จักอยู่อีก 4 แห่ง คือ ถ้ำแข้งช้าง ถ้ำผาคืน
และกลุ่มถ้ำก๋อข่อย ซึ่งประกอบด้วย ถ้ำก๋าข่อย ถ้ำน้ำ ถ้ำนกเค้า
ถ้ำพระพรหมจักโก (เป็นชื่อที่พระตั้ง)
ปัจจุบันกลุ่มถ้ำก๋อข่อยมีพระอาศัยพักปฏิบัติธรรมอยู่
(เป็นพระจากวัดพระพุทธบาทตากผ้า ลำพูน) ดังนั้น
เพื่อความสะดวกในการเรียกชาวบ้านจึงนิยมเรียกชื่อถ้ำที่มีขนาดใหญ่และลึก
อันเป็นถ้ำประธานในพื้นที่บริเวณเดียวกันว่า "ถ้ำหลวง"
ตามลักษณะของถ้ำ นอกจากนี้แต่เดิมมาคนเฒ่าคนแก่ของพื้นที่จะเรียกถ้ำหลวง
แห่งนี้ว่า "ถ้ำหลวงผาเวียง"
โดยตั้งชื่อถ้ำตามหินงอกหินย้อยที่มีลักษณะเหมือนผ้าม่านท้องพระโรง
(ซึ่งเรียกกันว่า ผาเวียง)เป็นชื่อถ้ำอีกชื่อหนึ่ง บางทีก็เรียกรวมๆว่า
"ถ้ำหลวงผาเวียง"
ลักษณะของถ้ำหลวงผาเวียง
ถ้ำหลวงผาเวียงนี้ ถูกค้นพบเมื่อใดไม่ปรากฎ
แต่คาดว่าจะรู้จักของคนในท้องถิ่นที่่
ตั้งแต่เริ่มมีการมาตั้งรากฐานบ้านเรื่อนในเขตพื้นที่อำเภอบ้านโฺฮ่งมาไม่
น้อยกว่า 400-500 ปีมาแล้ว
บางที่อาจจะเป็นที่รู้จักมาตั้งแต่สมัยพระนางจามเทวี
องค์ปฐมบรมกษัตริย์ของอาณาจักรหริภุญชัยแล้วก็ได้
แต่ยังไม่มีหลักฐานแน่ชัด ด้วยเหตุนี้ถ้ำหลวงผาเวียงเป็นถ้ำขนาดใหญ่และลึกมาก มากกว่า 1000 เมตร
จึงยังไม่ได้มีการสำรวจอย่างทั่วถึงเมื่อราวปี พ.ศ.2518-2519
ทางราชการอำเภอบ้านโฺฮ่ง
คณะสงฆ์และพี่น้องประชาชนเคยได้มีการริเริ่มพัฒนาถ้ำหลวงผาเวียงแห่งนี้ให้
เป็นปูชยีสถานและเป็นแหล่งท่องเที่ยวมาแล้วครั่งหนึ่ง
โดยมีการติดตั้งเครื่องปั่นไฟและติดตั้งสายไฟส่องสว่างเข้าไปในถ้ำลึก
ประมาณ 1.2 กิโลเมตร มีการปรับปรุงส่วนถ้ำด้านนอก
ให้เหมาะสมแล้วก่อพระพุทธรูปปูนประดิษฐานไว้หนึ่งองค์
และมีพระอาศัยปฎิบัติธรรมอยู่ แต่ต่อมาได้มีการเลิกร้างไป
ถ้ำหลวงผาเวียงแบ่งช่วงของโพรงถำได้กว้างๆ 2 ช่วง คือช่วงถ้ำแจ้ง
(มีแสงสว่างลอดเข้าถึง) มีลักษณะเป็นโพรงกว้าง จุคนได้ประมาณ 500 คน
มีความยาวจากปากถ้ำเข้ไปประมาณ 200 เมตร
กับช่วงถ้ำมืดซึ่งมีความยาวลึกเข้าไปในภูเขาอีกประมาณมิได้จากการสัมภาษณ์
พระครูวิจิตรธรรมธาดา เจ้าคณะตำบลป่าพลู
ทราบว่านอกจากจะมีการติดตั้งไฟฟ้าเมื่อปี 2518-2519 ดังที่กล่าวมาแล้ว
ก็ยังมีทางเข้าถ้ำลึกเข้าไปอีกมาก ยังไม่เคยมีชาวบ้านผู้ใดเคยเข้าไปสุดถ้ำ มีแต่เล่ากันปรัมปราเกี่ยวกับความลึก ความวิจิตรพิสดารของถ้ำเท่านั้น
ส่วนที่ไฟฟ้าแส่งสว่างเข้าเมื่อก่อนนั้น
ก็มีคูหาช่องหลืบสลับซับซ้อนและมีหินย้อยตามธรรมชาติอยู่มากมายสวยงามมาก
และในถ้ำลึกมีคนเคยเข้าไปพบแอ่งน้ำมีทางน้ำไหลและมีงูตัวใหญ่ๆ อาศัยอยู่
ส่วนต่างๆภายในถ้ำหลวงผาเวียงแบ่งเป็น 9 ห้อง ดังนี้
ห้องที่ 1 ลานรมณีย์ มีหินงอกหินย้อย ประกอบด้วย โคมเพชรระย้า พฤกษาจำหลัก ปักษีไอยราพุทธาสถาน ปราการผาเวียง เสลี่ยงปทุมา
ห้องที่ 2 อัคนีโขดเขิน มีหินงอกหินย้อย ประกอบด้วย เชิงผาหิมพานต์ ลำธารเกล็ดแก้ว แวววาวรัตนา
ห้องที่ 3 เนินไศลงามตา
ห้องที่ 4 คูหาวิจิตร มีหินงอกหินย้อย ประกอบด้วย อาศรมฤาษี นาคีต้องมนต์ตรา
ห้องที่ 5 อุทยานหินวิไล มีหินงอกหินย้อย ประกอบด้วย เทวีวิมาน ม่านภูผา ธาราหยาดเพชร
ห้องที่ 6 อุ่นไอทิพย์ธรณี
ห้องที่ 7 ชลธีเจิดจรัส
ห้องที่ 8 สมบัติอัมรินทร์
ห้องที่ 9 ดอยดินแดนสวรรค์
สิ่งอำนวยความสะดวกในแหล่งท่องเที่ยว
ถ้ำหลวงผาเวียง เปิดให้เข้าชมทุกวัน 8.00-17.00 น.
สภาพที่ปรากฏอยู่ในปัจจุบัน ยังคงความเป็นธรรมชาติที่สวยงาม
ได้มีการเสริมแต่งตามสภาพเพื่อให้เกิดความสะดวกและปลอดภัยแก่นักท่องเที่ยว
โดยจัดระบบแสงไฟ มีราวเหล็กกั้นเป็นแนวภายในถ้ำเพื่อให้สะดวกในการเดินชม
ทัศนียภาพภายในถ้ำ เส้นทางเข้าสู่ถ้ำหลวงผาเวียง
การเดินทาง
ถ้ำหลวงผาเวียง ตั้งอยู่ที่ หมู่ที่ 2 ตำบลป่าพลู อำเภอบ้านโฮ่ง จังหวัดลำพูน เดินทางจากเมืองลำพูนใช้เวลาประมาณ 30 นาทีรถยนต์ส่วนตัว : จาก อ.บ้านโฮ่ง ใช้ทางหลวงหมายเลข 106 ไปทาง อ.ลี้ ผ่านตลาดบ้านโฮ่ง เลยวัดห้วยหละไป 4 กม. ถึงบ้านเหมืองแ่ร่ พบสี่แยกให้เลี้ยวซ้ายไปตามทาง 2.8 กิโลเมตร (ข้าม สะพานข้ามแม่น้ำสี้)
รถประจำทาง : ขึ้นรถสาย ลำพูน-ป่าซาง-บ้านโฮ่ง-ลี้